کد مطلب:27583 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

تفاوت نگرش اسلام و دو مكتب سرمايه داري و كمونيسم به مسئله اقتصاد چيست؟

هر دو مكتب: سرمايه داري و كمونيستي براي تحقق سه هدف كوشش ميكنند:
1ـ طرح و برنامهريزي جهت توليد.
2ـ طرح براي چگونگي توليد، ابزار توليد و نيروي كارگر.
3ـ طرح براي كيفيت توزيع و تهيه برنامه جهت آن.
بهترين نظام اقتصادي در نظر طرفداران اين دو مكتب، آن است كه بتواند انجام امور سه گانه را عهدهدار شود و برنامههاي نو و ابتكاري جهت توليدو توزيع تهيه نمايد. اما هدف اصلي از تحقق اين اهداف سه گانه چيست؟ هر دو نظام درباره آن نه فكر كرده و نه پاسخ داده اند.
ممكن است، كسي بگويد: پاسخ دادن به اين سئوال در صلاحيت نظام اقتصادي نيست، بلكه اين وظيفه فيلسوف است كه به اين سئوال پاسخ دهد، ما وقتي به دانشمند مادي كه اين نظامها به او نسبت داده ميشود مراجعه كنيم پاسخي در اين باره دريافت نميكنيم، لذا ناچاريم از اين اهداف سه گانه به يك مثلث: تباهي، عبث و سرگرداني تعبير بياوريم، به اين معني: كار براي خوردن، خوردن براي ماندن، ماندن براي كار كردن!
مثل اينها مانند آن كشتي است كه صاحبش آن را با بهترين وسائل مجهز سازد و با انواع آذوقهها پر نمايد و مردم را سوار كرده به وسط اقيانوس مسافرت كند و در آنجا جز آب چيز ديگري نبيند و سپس حيران و سرگردان نه مقصد را بشناسد و نه هدفي داشته باشد و نه بتواند به محل اول بر گردد.
آري هر دو نظام، سرمايهداري و كمونيستي در اساس فكر و فلسفه مادي يكي هستند و اقتصاد را آخرين هدف و مطلوب بشر ميدانند. ولي اسلام در اين باره، نظر منطقي و واقع بينانهتري دارد و دنيا را بهعنوان مقدمه و وسيله آخرت معرفي ميكند. به اين معني انسان نبايد، هدفش دنيا و دنياداري باشد، بلكه آخرت را بايد هدف قرار دهد و در عين حال نبايد نصيب و بهره خود را از دنيا فراموش نمايد.
در نظر اسلام، دنيا و اقتصاد نيز از پايههاي مقدماتي است كه پس از آن بايد سائر شئون انسانيت را پيريزي نموده و به اصطلاح اقتصاد در نظر اسلام هدف نيست، بلكه اقتصاد وسيله است، محيط را آماده ميگرداند تا امور فكري، روحي و اخلاقي در آن رشد كنند. البته اقتصاد به تنهائي نميتواند، از عهده تمام هدفهاي انساني برآيد.
خداوند در قرآن ميفرمايد:
«وابتغ فيما آتيك الله الدار الآخره و لا تنس نصيبك من الدنيا و احسن كما احسن الله اليك و لا تبغ في الارض ان الله لايحب المفسدين». قصص/77.
] به هر چيزي كه خدا به تو عطا كرد بكوش تا با آن آخرت را تحصيل كني، ولي بهره خود را هم از (لذت و نعيم دنيا) فراموش مكن و تا تواني به خلق نيكي كن، چنانكه خدا به تو نيكي و احسان كرده است و هرگز در روي زمين فتنه و فساد برميانگيز كه خدا مفسدان را دوست نميدارد [.
آيه، نكاتي را ميرساند:
در جمله: «وابتغ فيما آتيك الله الدار الآخره» اشاره شده است، بر اينكه بايد طلب دنيا به آخرت باشد و چون ممكن است توهم شود كه اسلام به رهبانيت و ترك دنيا دعوت ميكند، با جمله ديگر اين تو هم را برطرف ساخته و ميفرمايد: «ولاتنس نصيبك من الدنيا» : ] بهرهات را هم از دنيا فراموش مكن [ در اسلام رهبانيت نيست، مسلمان بايد هدف خود را آخرت قرار بدهد و بهره ونصيب خود را از دنيا نيز فراموش نكند، زيرا كسي كه «معاش» ندارد، معاد هم ندارد.
جمله: «و احسن كما احسن الله اليك». ] احسان و نيكي كن چنانكه خداوند به تو احسان و نيكي كرده است [ اشاره بر اين است كه انسان بايد بداند، هر نعمتي كه به او ميرسد، از طرف خداوند است و بايد در مقابل آن، به اداء حقوق و انجام وظائف اجتماعي خود قيام نمايد.

---

مباني حكومت اسلامي
آية الله جعفر سبحاني